Những ngày lạnh đầu mùa, nhiều người xuất hiện các triệu chứng như hắt hơi, sổ mũi hay đau họng - tưởng chừng đơn giản nhưng lại là lời “cảnh báo” sớm của bệnh cảm cúm. Cảm cúm không chỉ khiến cơ thể mệt mỏi, ảnh hưởng năng suất làm việc, mà còn dễ lây lan nhanh trong môi trường đông người như văn phòng, trường học hay khu công nghiệp.
Thực tế, không ít người vẫn có xu hướng xem nhẹ căn bệnh này, tự điều trị bằng kinh nghiệm dân gian hoặc để bệnh “tự khỏi”. Tuy nhiên, cảm cúm nếu không được kiểm soát đúng cách có thể dẫn đến biến chứng nặng, đặc biệt ở người già, trẻ nhỏ và phụ nữ mang thai. Vì vậy, phòng bệnh cảm cúm trong mùa lạnh không chỉ là thói quen cần thiết mà còn là trách nhiệm của mỗi cá nhân đối với sức khỏe cộng đồng.

1. Mùa lạnh – môi trường lý tưởng cho virus cúm phát triển

Khi không khí trở nên khô và lạnh, cơ thể con người dễ mất đi lớp bảo vệ tự nhiên ở đường hô hấp. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), virus cúm (Influenza virus) tồn tại lâu hơn và lây lan mạnh hơn trong môi trường có nhiệt độ thấp, độ ẩm dưới 50%. Cùng với đó, thói quen sinh hoạt mùa lạnh như đóng kín cửa, sử dụng điều hòa hoặc máy sưởi, ít thông gió – khiến không khí trong nhà dễ tích tụ mầm bệnh. Virus cúm lơ lửng trong không khí hoặc bám trên bề mặt đồ vật (bàn, tay nắm cửa, điện thoại,…) có thể tồn tại trong 24–48 giờ. Khi người khỏe mạnh vô tình chạm vào và đưa tay lên mũi, miệng, virus sẽ dễ dàng xâm nhập vào cơ thể.
Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm có từ 5–10% người trưởng thành và 20–30% trẻ em trên toàn cầu mắc bệnh cúm, trong đó tỷ lệ tăng cao rõ rệt vào mùa lạnh. Ở Việt Nam, mùa cúm thường kéo dài từ tháng 10 đến tháng 3 năm sau, đặc biệt tại các tỉnh miền Bắc. Chính vì vậy, việc chủ động phòng bệnh là vô cùng quan trọng.

2. Hiểu đúng về bệnh cảm cúm để không chủ quan

Cảm cúm là bệnh nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính, do virus cúm gây ra, có khả năng lây nhiễm cao từ người sang người. Bệnh lây qua đường hô hấp do tiếp xúc với virus từ người bệnh thông qua dịch hắt hơi, sổ mũi trong khoảng thời gian từ 1 đến 7 ngày sau khi khởi phát bệnh.

Khác với cảm lạnh thông thường, cảm cúm thường khiến người bệnh mệt mỏi, đau nhức cơ, đau đầu. Các biểu hiện kèm theo có thể gồm: sốt (trên 38 độ C), ho (ho khan hoặc ho có đờm), đau họng, chảy nước mắt, nước mũi. Hầu hết các trường hợp có thể tự khỏi sau 5–7 ngày nếu nghỉ ngơi và chăm sóc đúng cách. Tuy nhiên, với người già, trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai hoặc người có bệnh nền, cúm có thể dẫn đến biến chứng nặng như viêm phổi, viêm phế quản, suy hô hấp, thậm chí tử vong.
Đó là lý do vì sao phòng bệnh cảm cúm được xem là một trong số ưu tiên hàng đầu trong chăm sóc sức khỏe mùa lạnh.

3. 4 nguyên tắc giúp phòng bệnh cảm cúm hiệu quả trong mùa lạnh

3.1.Tăng cường vệ sinh cá nhân
- Giữ bàn tay sạch là biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả nhất để ngăn ngừa virus lây lan. Theo khuyến cáo của WHO, việc rửa tay đúng cách có thể giảm tới 40% nguy cơ nhiễm các bệnh đường hô hấp, trong đó có cảm cúm.
- Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước sạch trong ít nhất 20 giây, đặc biệt sau khi hắt hơi, ho hoặc chạm vào bề mặt công cộng. Tránh chạm tay lên mắt, mũi, miệng.

- Sử dụng dung dịch sát khuẩn chứa cồn 60–70% khi không có nước sạch.
- Che miệng và mũi bằng khăn giấy khi ho hoặc hắt hơi, sau đó bỏ ngay vào thùng rác kín.
- Không khạc nhổ bừa bãi để hạn chế lây lan mầm bệnh.
3.2.Hạn chế tiếp xúc với nguồn bệnh
Virus cúm dễ dàng lây qua không khí trong không gian kín. Vì vậy để tránh lây lan, hãy nhớ các nguyên tắc sau:
- Tránh tụ tập đông người, đặc biệt trong phòng nhỏ, điều hòa hoặc nơi thiếu thông gió.
- Đeo khẩu trang y tế khi đến nơi công cộng hoặc tiếp xúc với người có triệu chứng ho, sốt.

- Tránh tiếp xúc gần (giữ khoảng cách ít nhất 1–2 mét) với người đang mắc bệnh đường hô hấp.
- Mở cửa thông thoáng phòng ở, phòng làm việc mỗi ngày để không khí được lưu thông, giảm nguy cơ virus tích tụ.
3.3.Tăng cường sức khỏe và khả năng phòng bệnh
Một cơ thể khỏe mạnh là “hàng rào tự nhiên” ngăn chặn virus. Bạn nên:
- Ăn uống đủ chất, bổ sung thực phẩm giàu vitamin C, D, kẽm (cam, ổi, rau xanh, cá hồi, trứng…).
- Uống đủ nước ấm (1,5–2 lít/ngày) để duy trì độ ẩm cho niêm mạc mũi – họng.
- Ngủ đủ giấc, vận động nhẹ nhàng 20–30 phút mỗi ngày để tăng tuần hoàn máu và sức đề kháng.
- Giữ ấm cơ thể, đặc biệt là vùng cổ, ngực, bàn chân – nơi dễ mất nhiệt.
- Hạn chế sử dụng rượu, bia, thuốc lá vì các chất này làm giảm miễn dịch tự nhiên của cơ thể.
- Giữ nơi ở, nơi làm việc, học tập thông thoáng, sạch sẽ, có đủ ánh sáng. Thường xuyên lau sàn nhà, tay nắm cửa, bề mặt đồ vật bằng dung dịch tẩy rửa như xà phòng, nước Javel hoặc cồn 70 độ.

Theo các nghiên cứu của Viện Dinh dưỡng Quốc gia, chế độ ăn cân bằng kết hợp luyện tập đều đặn giúp giảm đến 50% nguy cơ mắc bệnh cảm cúm trong mùa lạnh.
Nếu có các triệu chứng như sốt, ho, đau họng…, cần hạn chế tiếp xúc với người khác, đeo khẩu trang để phòng lây nhiễm và liên hệ với cơ sở y tế gần nhất để được tư vấn, chăm sóc và hướng dẫn điều trị kịp thời.
3.4.Tiêm vắc xin phòng cúm định kỳ

Theo CDC, tiêm vắc xin cúm giúp giảm 40–60% nguy cơ mắc bệnh và hạn chế các ca nhập viện do cúm mỗi năm. Tiêm vắc xin là biện pháp phòng bệnh cảm cúm hiệu quả nhất, được khuyến nghị cho tất cả mọi người từ 6 tháng tuổi trở lên. Phụ nữ mang thai, người cao tuổi và người có bệnh mãn tính (tim mạch, hô hấp, tiểu đường,...) đặc biệt nên tiêm phòng để giảm biến chứng nặng nếu mắc bệnh. Thời điểm tiêm lý tưởng là đầu mùa lạnh (tháng 9–11 hằng năm) để cơ thể kịp tạo kháng thể bảo vệ.

4. Khi nào cần đi khám bác sĩ?

Nếu xuất hiện các dấu hiệu sau, người bệnh không nên tự điều trị tại nhà:
- Sốt cao liên tục trên 38,5°C trong hơn 2 ngày
- Ho nhiều, khó thở, đau tức ngực
- Cơ thể mệt mỏi kiệt sức, không ăn uống được
- Trẻ em sốt cao co giật hoặc nôn nhiều
Việc khám và điều trị sớm giúp tránh biến chứng nguy hiểm và giảm lây lan trong cộng đồng.
Mùa lạnh là thời điểm cơ thể dễ chịu tác động bởi các yếu tố bên ngoài, đồng thời tiềm ẩn nguy cơ mắc bệnh cảm cúm. Chủ động bảo vệ sức khỏe ngay từ hôm nay bằng 4 nguyên tắc đơn giản – vệ sinh cá nhân, hạn chế tiếp xúc nguồn bệnh, tăng cường sức đề kháng và tiêm vắc xin định kỳ – sẽ giúp mỗi người bảo vệ bản thân, gia đình và cộng đồng. Thay đổi nhận thức và hành động ngay từ hôm nay, duy trì thói quen lành mạnh hàng ngày, chính là bước đầu để vượt qua mùa lạnh an toàn và khỏe mạnh. Medistar Việt Nam luôn đồng hành cùng cộng đồng với sứ mệnh chăm sóc sức khỏe & nâng cao chất lượng cuộc sống!